Долгормаа. Песня о матери. Зөөхэйн үнэртэй дэгэлээ дэлгээд

Бабуудоржиин Сэсэгмаа. Холол байна

Боосоо эдигшэ Шойнхор Ламанар ямар нэгэ юрэ бусын һонин юумэ олоод лэ хүхилдэхэ. Сүүгэлэй дасанай элдэбын һонин зон соо Одхон Доржо гэдэг дүймэгэйшэг лама оёдолой зүү залгижархидаг юм һэн ха. Бообо халаашаар урмашуулаад, зүүнүүдые дээрэ дээрэһээнь залгюулхадань ганса нюсэгэн зүү залгидаггүй, үмхэ хилээмэнтэй жажалаад ябуулжархидаг байгаа. Эдэ зүүнүүдтээ үрөө адаагүй, өөрынгөө үхэлөөр үхөө гэлсэдэг юм. Мүн лэ юрэ бусын һонин хубарагуудай нэгэниинь Унгаран Шойнхор гэлсэхэ. Нэгэтэ боосолдоогоор зуу дахин тогтон торонгүй унгажа шадахаб гээд, энэ боосоогоо шүүгээд, үшөө “һэшхэлэйхиие” гээд, гурба дахин пос-пос гүүлэн нэмэбэ гэхэ. Дабинимахайн суглуулбариһаа

Пүдхы баатар Табан хушуу малаараа Тала дайдаяа бүрхөөжэ, Тайга нугынгаа агаараар Тэниилгэн сээжэеэ амилжа, Сагаан эшэгы гэртээ Сагаан эдеэгээ салгидуулжа, Амгалан тэнюун нютагтаа Айраг тарагаа билтаруулжа, Ажаһууһан саг бэлэй, Ажана амар үе бэлэй. Тойроод хада уулатай, Тайгадаа хандагай бугатай, Хүбшэдөө шэлүүһэ араататай, Хүхэ шоно, баабгайтай Шэнэһэтэй Бооржо нютагта, Жэгтэй элдин газарта Хүн зондоо хүндэтэй, Хүдхэгэр үргэн сээжэтэй, Пүдхэгэр шиираг бэеэтэй, Пүдхы баатар нэрэтэй Ажаһууһан нэгэ хүн, Алдар солотой ангуушан. Пүдхы баатарай хүсэтэйе Хүнүүд булта мэдэхэ, Хүдэр бэеынь шадалтайе Хараһанаа иигэжэ хөөрэхэ: Хээрэ мориёо унаад Хотон айлаараа ябахадань, Хорёо хашаанай дайралдаад Хаагаад замынь байбалнь, Хони үргэһэндэл дүнгөөд, Хүнгэнөөр мориёо үргөөд Хорёон дээгүүр гаргаха, Хорёоной саана табижархиха. Ааяма халуун зунай үе һэн, Ангамаар наран шаража байгаа һэн. Зүүн хотоной хүри улаан буха, Баруун хотоной алаг буха гэхэ Бүрхирэлдэһөөр, Бүртэг газар уриһаар, Бэе бэеэ хараашалһаар, Улаан нюдэнүүдээ сахаригтуулан, Үнэн дүтэлхөө халажа ядан, Эбэрнүүдээрээ энэ тэрые олибо, Элдэб янзаар арга шадалаа харуулба. Тиигэн байтараа мүргэлдэжэ эхилшэбэ, Теэд хэниинь хэнээшье диилэжэ ядаба. Улаа нэлээ болотороо, Шуһа нүжэ гоожотороо Ана-мана мүргэлдэбэ, Айхабтараар тулалдаба, Эбэрнүүдынь гэмтэбэ, Эбдэржэ дальбаржа эхилбэ. Эндэ сугларһан зон хайрлажа, Эдэ хоёрые ядаба яашье һалгажа. Түдэн ашань Пүдхы абгадаа гүйжэ ерэбэ, Тиимэ юумэнэй боложо байһые дуулгаба. Амаржа байһан абгань һэргэг бодобо, Алхасын түргөөр хоёр бухада дүтэлбэ. Улаан бухын һүүлһээнь шүүрээд Ондоголторнь гэдэргэнь шэдэжэрхибэ, Алаг бухын эбэрһээнь шэрээд Алдалтарнь шорой үмхүүлжэрхибэ. Шадал үлэһөөрөө дэгнүүл олиһоор, Шуһа бүлингөө гоожуулһаар Хоёр “ехэшүүл” һүрдэһэндөө, айһандаа Хоёр тээшээ халба һүрэн ошобол даа.

Слушают предания - Агын үхибүүд морин эрдэниин үльгэр шагнажа байна

Морин жэлдэ мори зурана. Школьники Аги в год синей деревянной лошади рисуют лошадей

Либретто

                                               Либретто

                                             

                                                ХУЛАН

Гурбан үйлэтэй, найман үзэгдэлтэй шүлэглэмэл драма

                                                    Нэгэдэхи үйлэ

                                                  Нэгэдэхи үзэгдэл

Арбан долоо наһатай Хулан гэжэ нэрэтэй басаганай эсэгэ Жабай Дугар хүдөө нютагһаа гэнтэ һураг суугүй үгы болошоно. Дугарай һамган һанаата боложо үбдөөд, хэбтэриин болоод үхэшэнэ. Хуланай дүү басаган Сэрэмжэд холын айлда үгтэһэн, Хулан ори гансаараа гэртээ үншэрэн үлэнэ. Үеынгөө дуратай нүхэр Бальжанямада хандахадань, тэрэнь Хуланда дуратайгаа мэдүүлжэ, гэрэйнь ажалда хэзээдэшье туһалхаяа бэлэн байһанаа дуулгана.

                                                  Хоёрдохи үзэгдэл

Сэрэмжэдые басага хэжэ үргэжэ абаһан эсэгэнь, Дашадандог, түрмэдэ хаалтатай, нюдөө түнхюулһэн, үүдэн шүдэеэ хобхо сохюулһан.Үргэжэ абаһан эсэгэтэйгээ уулзахаа түрмэдэнь ерэһэн Сэрэмжэд уйлана, абая хайрлана, яагаад тэрээндээ туһалхаяа асууна. Ши намда юугээршье туһалжа шадахагүйш, уйлангүй, бархирангүй байгаарай гэжэ захяад, эсэгэнь сүлэлгэндэ ябуулагдана, амиды бусаагүй һаамни, басагыемни бурхан харалсаһай гэжэ үреэнэ. Арбаадтайхан Сэрэмжэд орохо гэргүй, ошохо газаргүй гансаарханаа үлэнэ. “Арадай дайсанай” басагантай холбоотой гүүлэхэеэ айжа хүнүүд басагые хараашагүй болоод ябана. Басагые хайрлаһан Тыхэёон Сэрэн гэжэ хүн тэрээндэ нютагаа орхижо, Ага ошохыень дурадхана. Басаганай Ага ерэхэдэ үнэн алдарта шажантай, һайн һанаатай ород эхэнэр өөгшөөжэ, дүтэлүүлжэ, хажуудаа байлгажа, долоон ангиин һургуули дүүргүүлнэ. Тиин байтар дасан сүмэнүүд хаагдажа, Сэрэмжэд дахинаа гансааран үлэнэ.

Гурбадахи үзэгдэл

Хуланай һүниндөө адуугаа манахадань шононууд добтолдог болобо. Абынь агнуурида баридаг буу бии, зүгөөр һомогүй, буудажашье шадахагүй. Бальжанямадаа хандахадань тэрэнь Хуланиие сагаалса буудуулжа һургана. Хулан мэргэн буудааша болоно. Бальжанямань тэрээндээ һомо бэлдэжэ үгэнэ. Нэгэтэ һүни шононуудай добтолходо, Хулан нэгэ шоные буудажа алана, бэшэниинь гүйлдэжэ арилна, хойшодоо адуундань ерэхээ болино.   

Хабар болоходо Хулан малайнгаа ажалда диилдэнэ. Бальжаняматайгаа зүбшэлдөөд, тэмээгээ харууһалхыень хүндэ үгэхэ, намартаа түлөөһынь түлэхэ гэжэ хэлсэбэ. Энээн тухай хоб дуулаһан һомоной ноёд залуу басагые баяжаба, хулааг-нюдарган болобо, хүниие заража үмсынгөө мал адуулгадаг болобо гээд, Хуланай эрхые хаһаад, малыень бултыень, бүхы зөөрииень хуряажа абана, һэеы гэрыень колхозой болгоно. Бальжаняма һомондо гуйлта барижа, Хулан бидэ хоёр гэрлэхэ гэһэмди, эрхыень бү хаһыт, хамтархыемнай зүбшөөгыт гэбэ. Һомон “арадай дайсантай” хамтархын зүбшөөл үгэбэгүй. Хуланиие хулааг болгожо сүлэлгэндэ ябуулна.

Гэнэн гэдэргэ үхибүүе,

Гүлмэр годон басагые

Гүрдэхэеэ эшэбэгүй,

Гэмнэхэеэ бэшэрбэгүй

Гам хайрагүй зэмэлбэ,

Гайтай дайсан болгобо,

Шэрүүн шиидхэбэри абаба,

Шанга тогтоол гаргаба. Годоорһон ноёд баяртай, Гүрэнэй түсэб дүүргэһэндээ урматай.

                                      Хоёрдохи үйлэ

                                            Дүрбэдэхи үзэгдэл

Эрхэеээ хаһагдаһан олон хүнүүдээр хамта Хулан товарна вагон соо ашуулаад ябуулагдана. Хайшаашье абаашагдажа ябаһанаа мэдэхэгүй, ямаршье хуби заяатай байһанаа ойлгохогүй, һанаа үнөөндэ абтаһан уруу дуруу буряадууд тамын зон тамадаа жаргалтай гэдэгээр холын харгыда дууладаг арадайнгаа уйдхартай дуунуудые дуулалдаһаар Красноярск хүрэжэ ерэнэ. Бааржада һуулгана.

Шанга шангаар харуулай ноён ооголно,

Шада-яда буряад нэрэнүүды уншана,

Барилсаад тэдэнь бааржа руу орожол байна,

Буутай хүнүүд бабаралдана, яаруулна.

- Ну, сколько можно кричать?..

Где эта самая бля...?

- Хэн гэнэб,

Хэнии ооголноб?

Хай, намайе бэшэ гү?

- Жапова Хулан гэнэ,

Ши гүш?

                                   - Мүн һаа, яба, яба, - гэлдэнэ.

Бааржада Хулан дүтэлнэ.

Бэһэдээ нагаантай,

Барагар шарайтай

Бирэд урдаһаань ерэнэ,

Угзаран татажа, бааржын нүхэ руу,

Үүдэн хэбэртэй, түлхижэрхино.

Тэмтэрһээр, бүдэрһөөр Хулан тэрээ руунь

Тэнсэлдээд, унангүй орошоно.

Бааржада һуулгаад, модо отолдог газарта абаашана. Тэндээ өөһэдөө нүхэ малтажа, байха байрануудаа бэлдэнэ. Хүйтэ нойтонһоо, үлэн хооһонһоо, амаралтагүй хүндэ хүшэр ажалһаа хүнүүд үхэжэ эхилнэ, илангаяа үхибүүд. Бальжанямаяа һанаһан Хулан эндэ иигэжэ үхэн хаар гээд, гансааран тэргэдэнэ. Хэды ехэ зоболон гаталжа, һүүлэй һүүлдэ баригдангүй бүтэн бүрин нютагаа, Жигзэмаа хуряахайндаа хүрэжэ ерэнэ. Зүгөөр Бальжанямань угтабагүй. Хуланиие баруун тээшэнь абаашаһанай удаа өөрынгөө зөөриие абхуулха болоод, намайе баһа хулааг болгожо сүлэлгэндэ ябуулхань гээд нютагһаа бодхуултажа тэргэдэһэн. Хайшаашье ошоһыень хэншье мэдэнэгүй.

                                        

                                           Табадахи үзэгдэл

Хулан Бальжанямаяа бэдэрхэеэ ород дэрээвэнүүд руу гарана. Буряадууд намайе хараа һаа, һүрьехэ, дүрьехэ, хаана ябаһыем засаг түрынхидтэ дуулгаха гээд, Бальжаняма нэгэ газарта үни тогтонгүй, хоол олохы энэ тэрэ ажал хээд ябана. Нилээд олон дэрээвэнүүдээр бэдэрһэнэйнгээ эсэстэ Хулан Бальжанямаяа олоно. Хараад ооглоходонь, Бальжанямань үнэншэнгүй буряад эхэнэрһээ тэрьедэхэеэ забдажа байхадань Хулан тэрээнээ байлгажа, өөрөө мүн байһанаа ойлгуулба. Тэдэ хоёрой баярлаһаниинь хэлэшэгүй.

Бэеэ баринагүй уйлана Хулан,

Боли даа гэнэгүй Бальжанямань.

Ород сэлеэнэй дунда уулзаһан,

Озолдоод, уйлалдаад һалахаяа болиһон,

Хаанахишье юм даа, буряадуудые,

Хубяараа уулзаһан хоёрые

Хүнүүд тогтоод, гайхан харана,

Хайрлана, ойлгоно, хэрээһэлнэ.

Хоюулаа алтанай уурхайда ажалда ороод, хамтын байрада байха булантай болоод, һайнаар хүдэлнэ, һайн салин абана. Тиижэ байтар орон дотор “паспортизациин” эхилхэдэ, паспорт абаха эрхэгүй хоёр шалгалтаһаа айжа дахинаа тэрьелнэ. Бүтүү хүбшэ соо хэндэшье харагдангүй байрлаха гэжэ, тэндээ яһала һайн землянка-гэр барижа, ойн мөөгэ, жэмэс болоод үүсэ ехээр бэлдэжэ, ан-бүн, баяртай хоюулан үбэлжэбэ. Хулан хээлитэй боложо, хабар хүбүүн түрэбэ. Зүгөөр ямар байдалда ороод байһанаа мэдэржэ, үхибүүгээшье, өөһэдыгөөшье зобоохогүй гэжэ хүбүүгээ холын хүндэ үргэжэ абахыень үгэнэ. Хулан уйдана, уйлана, хайран хүбүүгээ өөһэдтөө байлгаха аргагүйгөө шамарлана.

Унаһан модоной нүүлэн дээр һуужа,

Уйдхарта абтаһан Хулан үбэрөө һэхэжэ,

Уһатаһан нюдөөрөө хайрата үриеэ шарайшалба,

Улаахан хасартань, амандань хүхэеэ няаба.

Хуланай нюдэнһөө эзэлүүдгүй нулимса дуһана,

Һүүлшынхиеэ үриеэ хүхүүлһэнээ ойлгоно.

Хүбүүхэн жаахан мэдэһэн юумэдэл,

Һүүлшынхиеэ хүхэжэ байһандал,

Хомхойгоор хүхыень хүхэнэ,

Хургануудханаараа һабардана.

Иигэһээр үритэйгөө хахасаха сагынь тулаба,

Эхэ хүбүүгээ һүүлшынхиеэ таалаба,

Эсэгэ болоошонь дүмүүхэнээр абаба,

Буряад дэгэлэй үбэр хүлхыгдэбэ,

Баахан амитан үбэртэлэгдэбэ…

Хулан нёлбоһоо аршана,

Хойноһоонь үриингөө харана:

- Хүлисыш аба, эжыгээ,

Хайрлыш ядаһан бидэнээ.

Золгүй үедэ түрэбэлши даа, хүбүүмни,

Зобоохо шамаяа байгаалди даа, мухамни...

Бодхуултажа ойгоор ябаһан нютагайнгаа Гэлэг-Сэнгэ гэжэ хүнтэй Бальжаняма уулзажа, "гэртээ" урижа, гурбуулан сугтаа аятай, бэе бэедээ туһатай байрлаба. Нэгэтэ Бальжаняма Гэлэг-Сэнгые Хуланай оёһон юу хээ, хубсаһа хунар худалдахыень, андалдахыень хото руу эльгээбэ. Теэд болзорто сагтаа тэрэнь ерэбэгүй. Буруу юумэн болоо гэжэ ойлгоһон Хулан Бальжаняма хоёр урид Гэлэг-Сэнгэтэй асарһан гурбан тарган моридоо, харгыда абаха зөөри зөөшэеэ суглуулаад, буунуудаа бэлдээд, һэргылэн малтаһан нугаа-окоп дээрээ бэлэн табина. Үдэшэ тээ тусхайгаар хүхюур модо наншаха абяан дуулдаад, харахадань олон милисүүд модонойнь хажууда ерээд зогсожо байба.

Галифе үмдэтэй,

Мүшэтэй малгайтай

Милисүүдые харахадаа

Хуланда сүлэлгэнь һанагдаа.

Туулгажа эдээндэ

Турухаанай хизаар абаашуулһанаа,

Бааржын үүдэндэ

Бүдэржэ унан алдаһанаа,

Зоболоной тамаһаа

Зобожо арайхан мултарһанаа,

Үри һадаһантайгаа

Эдээнһээ айжа хахасаһанаа

Хулан гэнтэ һанаба,

Хорониинь ехээр бусалба.

– Ши - зүүн тээхииень,

Би - баруун тээхииень, -

Бальжаняма шэбэнэбэ.

Хулан буудахадаа мэргэн даа, Бальжанямань һургаһан. Хоёр милисүүд алдалба, бэшэдынь саашаа гүйлдэбэ, Гэлэг-Сэнгэнь наашааа гүйбэ. Гурбуулан моридтоо мордожо, дахин хуби заяагаа бэдэржэ гарана.

Гурбадахи үйлэ

Зургаадахи үзэгдэл

Нэгэтэ зун Бальжаняма Хулан хоёр милисүүдтэ бүһэлэгдөөд, баригдана. Бальжанямада “дээдын хэмжээнэй”, Хуланда арбан жэлэй хэһээлтын тогтоол гаргагдаад, Бальжанямые тэрэ доронь буудажа алаад, “бандит” Хуланиие сүлэлгэндэ ябуулхын урда тээ Агын гудамжаар хүнүүдтэ харуулхы туужа гаргахы шиидхэбэри абтагдаба. Зон алмайран Хуланиие харана, түлхилдэнэ. Арбаадтайхан басаган түлхюулээд, Хуланай хүл доро унашана. “Яажашье байһан басагамши даа, болгоомжотой ябыш даа”, - гээд Хулан басагые бодхооно. Түрэһэн дүүгээ таняагүй, таалаагүй. Сэрэмжэд уйлаад, бүтэн бүрин бусажа ерыт даа, хайрата ганса эгэшэмни гэжэ досоогоо үреэгээд үлэнэ.

                                           

                                               Долоодохи үзэгдэл

Хойто Мүльһэтэ далай. Колыма. Ванино бухта. Хуланиие эндэ асарна. Сүлэгдэһэн олон мянган хүнүүдые эндэ суглуулаад, бүридхөөд, саашань ябуулдаг газар. Нохойтой харуулшад дүүрэн.

Тамые зохёоһон гүрэнэй

Тэмдэгээнь гэршэ Колыма,

Хэдэн мянган хүнүүдэй

Хүүрэй үхээри Колыма.

Өөрынгөө эсэгэдэл адли хүниие Хулан обёоржорхино. Нээрээ гээшэ гү, али һорьмоһоёо харана гүб, яаһан туранхай арһа яһан болошоо гээшэб, һүр һүлдэнь яашаһан бэ, яагаад эндэ абамни ябаха ёһотой юм гэжэ гэнэн хонгор Хулан гайхана. Зүгөөр тэрэнь үнэхөөрөө эсэгэнь байшаба. Хулан хүзүүндэнь аһалдашана. Хүсэд хөөрэлдэжэ үрдеэгүй байтарнь харуулшад оог хуугай хашхаралдаад, үрзэгэ арзага түлхёод, эндэ тэндэнь ёбороод, хоёр тээшэнь таһалаад, абыень туугаад ябашана.  

Хулан бодолдо абтана…

Бальжанямамни, инагни,

Буудажа сугтань шамтаймни

Алахаа намайе яагааб даа,

Амаруулхаа тиигэжэ яаһам даа.

Зобожо иигэжэ ябахагүй һэм,

Золтой шамтайгаа хэбтэхэ һэм,

Уйдхар гашуудалда абтахагүй һэм,

Уһа нюдэн болохогүй һэм.

Хүйтэ нойтонһоо, үлэн хооһонһоо, хүшэр хүндэ ажалһаа Хулан хүндөөр үбшэлбэ. Тэдхэдэг газарта орожо бааха амараад, шанга шэрхи бэетэй һэн туладаа эдэгэнэ. Хооллуулдаг газарта - столоводо ажалда ороно. Сэбэр һайхан шарайтай Хуланиие эрэшүүл эрьежэ эхилнэ. Эсэстэй Хулан нүхэртэй болоод, хээлитэй болоно. Зүгөөр үхибүүниинь умай соогоо тогтоогүй, нүхэрыньшье хүйтэнһөө, хүндэ ажалһаа, хатуу ажабайдалһаа архиншан болоод хосорно.

Хуланай арбан жэлэй сүлэлгын болзор хүсэнэ, зүгөөр “арадай дайсан” гэртээ бусаха эрхэгүй, тэндээ шэнэ ажалда ороод сүлэлгэндэ байһан буряадуудтаа туһалжа эхилнэ. Удангүй юумэндэ бэрхэ Хулан ажалдаа шалгаржа, Крым амархы ошохо путёвкоор шагнагдана. Тиигэжэ Улаан-Үдэеэ хүрэжэ, эндэ үлэхэ шалтагаан оложо, Жердев гудамжаар байрлана. Түрэлэй һэльбээтэн Хуланда ото ябадаг болоно. Харин нютагтань, Зугаалайдань, тэрээндэ дурагүй, бодхуул, “бандит” гэжэ тоолоһоор зандаа.

- Хэн ерээд ябана гэнэш,

Хулан Жабай гэбэ гүш?

Юунэй Хулан бэлэй,

Юун Жабай гэлэй?

– Ү-үү, татай даа!

Тэрэ ха юм даа.

Хэлэхэеэ түрүүн яанабши,

Хүрэһөөр ойлгуулхаа яагаабши?

-Үнөөхи зайгуул бодхуул ха юм даа,

Үнэхөөрөө бандит Хулан гээшэл даа.

-Хаана тэрэ бандидые

Харааб гэнэш, ёро муутые?

-Хаана?..  Дасан соо гү?..

Юу бурханһаа гүйгаа гэнэш?

Үхибүүгээ олохы гү?..

-Болил даа, худал тэрэш.

Юунһээ бандит Хуланда

Юун үхибүүн байгаа гээш!

Бүхы наһаараа бодхуултажа,

Түрмэ яамаар хаягдажа,

Сүлэлгын газараар ябуулагдажа,

Үхибүү гээшы түрөөгүй,

Эхын жаргал үзөөгүй

Эхэнэр байха тэрэшни.

Эндүүрээш, муха,

Эрьюутээш багаха.

- Үе наһаараа дасан ошоогүй,

Үеын үедэ бурханда мүргөөгүй,

Оройдоо хадамда гараагүй,

Нүхэртэйшье болоогүй,

Үхибүү түрэхэ аргагүй

Эхэнэр юумэл тэрэшни,

Ёһото-ойл бандит, Хуланшни.

Наймадахи үзэгдэл

Агын дасанда Далай лама морилно. Хүн зон субана. Үндэр Түрэлтэ тэдэниие адиста хүртүүлнэ. Далай лама өөртэнь ондоохоноор харагдаһан эхэнэрые, Хуланиие, урижа хажуудаа асарба, улаан торгон зангяа хүзүүндэнь зүүлгэбэ, орхимжо хэдэрүүлээд, олбог дээрэ һуулгаба. Одоол тиигэжэ Хулан зоной нюдэндэ сагааруулагдаба.

 Хулан хүбүүгээ бэдэрхэеэ гарана. Олон хотонуудаар ябажа олобогүй. Бусаха замдаа эдеэнэй гэрэй гэшхүүр дээрэ амархаяа һандайлба. “Урал” мотоцикл дээрэ урда хойнонь һундалдаһан ород хүбүүд ерээд бууна. Жолоошоной араһаа нэгэ буряад нюур бултайба, харан гэһээнь, –ай, бурхан, - Бальжанямань бэеэрээ буушаба. Сошожо бодошоһон эхын юушье хэлэхэеэ ядашоод байтар тэдэ хүбүүд булта хажуудахи магазин руу орошоно. Гарахадань угтажа, хүбүүнһээ асуухадань, тэрэнь буряад хэлэ мэдэхэгүй. Эхэ өөрөө нэрыньшье, обогыншье мэдэхэгүй. Нюдэнһөө нёлбоһо дуһаажа байжа (“ай, хөөрхэймниш даа, ямар һайхан гээшэбши даа, яатараа эсэгэеэ һажааһамши даа”) арай гэжэ ородоор хөөрэлдэжэ эхилжэ байтарнь нүхэдынь мотоциклоо аһаагаад, хүбүүниинь “ну ладно, передам маме привет от Жаповой Хулан” гэжэ хэлээд һундалдаад ябашалай. Хулан мэгдээд, хүбүүнэйнгээ нэрыньшье, хаана байдагыньшье һуража үрденгүй, хойноһоонь ооглон, даллаһаар үлэшэнэ.

  Сэрэмжэдынь Хуланаа бэдэржэ олоно, гэртээ асарна, хоюулан хамтаржа, эсэстээ ан бүн ажаһууна. 

Шэрхиин шэрхи бэетэй,

Шэлдэн хэсүү, зоригтой,

Һара нарандал сэдьхэлтэй,

Һаргама һайхан шарайтай,

Хатуу сагта хашагдажа,

Хардуулжа гүрдүүлжэ сүлүүлһэн,

Холын газар руу түригдэжэ,

Хайран наһаяа хонжооһон,

Мунхаг аашанууды тэсэһэн,

Мундуу хүсэрэлгэ үзэһэн

Буряад арадайм басаган һэн,

Буряад уладайм һэшхэл һэн.

Зоной нүгэлы бэедээ дааһан

Зоригтой, габшагай эхэнэр һэн,

Зоболон-баршад  дүүрэн үзэһэн

Зондоо хүндэтэй Дара Эхэ һэн.

Старики-разбойники. Руководитель, он же баянист, заслуженный работник культуры России Дамба Лхасаранов.

Джузеппе Верди. Риголетто.

Хүхэ буха